Біздер қазір өмір кешіп жатқан 21-ші ғасырды «ақпарат ғасыры» деп текке атамағаны анық. «Ақпаратты билеген әлемді билейді» деген түсініктің ақиқаттығын дәлелдейтін жайлар аз емес. Мына іргелес Ресейді алып қараңыз. Мемлекеттік телеарналардан ақпарат алатын қарапайым халықтың өз елдерінің Украйнаға жасаған басқыншылық соғысын басқыншылық деп емес, отанымызды жаудан қорғау деп қабылдайтыны шынайы ақпарат алатын және істің мән-жайын түсінетін жанға өте оғаш көрінеді. Дегенмен де, бұның өзі ақпараттың адам санасына тигізетін үлкен ықпалын анық байқатып тұрғандай.
Ақпарат таратудағы алаяқтық
Таяуда әлеуметтік желіден бір қазақстандық блогер әйелдің өзі түсірген видеоны әлдекмідердің өңін бұрмалап, басқа мағынада жариялағаны жайындағы видеобаянын көрдім. Блогер келіншектің айтуынша, ол түсірген видео Қазақстанда болған, оның Украинаға ешқандай да қатысы жоқ. Видеода блогер сауда орталығынан болар-болмас азық-түлік алғанын, сол үшін үш жарым мың теңге төлегенін айтып, бағаның шарықтап өскеніне, күнкөрістің қиындап кеткеніне күйінеді. Ал біреулер осы видеоны өңін айналдырып, оқиға Украйнада болғандай және сол елде тұратын әйел сонша ақшаға болар-болмас қана азық-түлік келгенін, қарапайым халықтың күнкөрісінің мүлдем ауырлап кеткенін айтып шағынады. Жасанды интелектіні пайдаланып, блогер әйелдің сөзін өзгерткен біреулер осылайша Ресеймен соғысып жатқан Украйнада қарапайым халықтың күнкөрісі өте қатты нашарлап кетті, бұның өзі адамдардың наразылығын туғызуда деген идеяны жұртшылықтың санасына сіңіруге тырысады. Яғни, бұның сыртында ресейлік ақпарат құралдарының өкілдері тұрғаны анық сезіледі.
Өзінің видеосын өңін айналдырып, мүлдем басқа тақырыпта бергеніне ызаланған қазақстандық блогер осы жайындағы өз пікірлерін ашына айтады. Өкінішке орай, ақпарат саласында бұндай жайлар жиі орын алып жатады. Өйткені ақпарат соғысында қандай амал-тәсілді болсын пайдалану арқылы қарсы жақты тұқырту басты мақсат болса керек.
Іргелес Ресейдің ақпарат құралдары тарапынан Украйнаға қарсы ақпараттық соғыс ондаған жылдардан бері жүргізіліп келеді. ОРТ, РенТВ сияқты ресейлік каналдардан Украйнадағы ұлтшылдардың орыс ұлтына, орыс тілділерге қарсы жасап жатқан адам шошырлық әрекеттері туралы талай естідік. Соның салдары болар, бөтен елде тұрсақ та орыс тілді ақпаратты қабылдап жүретін біздер Украйнадағы ұлтшылдық пен орыстарды қуғындау саясатының жүріп жатқанына кәміл сенетінбіз. Тек 2022 жылы ақпанда Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін ғана интернет арқалы таратылған ақпараттардан ресейлік пропогандаға негізделген ақпараттардың жалғандығын түсіне бастадық. Шынын айтқанда, Украйна Ресеймен қару арқылы соғыс алаңында соғысумен ғана емес, ақпарат алаңында ақпараттық соғысты да сәтті жүргізіп жатқанын айта кеткен жөн. Сол украйндық блогерлердің интернет арқылы таратып жатқан ақпараттары арқылы ол елде болып жатқан жағдайды қазір әлем халқы түгел біліп отыр. Бұның өзі соғысқа деген көзқарасты өзгертіп, Ресейдің басқыншылық бетбейнесін айқындай түсуде.
Ақпараттық соғыс
Қазір жасыратыны жоқ, Ресей ақпараттық соғысты көрші елдердің бәріне дерлік қарсы жүргізіп жатыр. Соның нәтижесінде ресейліктердің іргелес елдерге деген көзқарастары өзгеріп, бәрін жау санау ұстанымы қалыптаса бастағандай. Ресейлік телеарналардың хабарларынан, оқта-текте ғаламтор арқылы таралатын хабарлардан сондай көзқарасты анық байқайсың. Әу бастан Ресей-Украина соғысына бейтарап көзқарасты ұстанған Қазақстанның Еуроазиялық экономикалық одақ, ОДКБ сияқты ұйымдар арқылы Ресеймен достық қатынаста болғанына қарамастан, елімізге әлсін-әлсін ақпараттық шабуалдар ашық жасалуда. Никонов, Федоров сияқты Дума депутаттары, Толстой сияқты Дума төрағасының орынбасары лауазымындағы адамдардың аузымен Қазақстанның солтүстік аймақтары Ресейдің атажұрты, ол жерлерді қайтару керек деген мазмұндағы сөздер айтылуда. Одан қалды, Соловьев, Скабеева, Симонян, Мардан сияқты журналистер Украйнадан кейінгі соғыс Қазақстанмен болады деген мағынадағы әңгімелерді ара-тұра айтып қалады. Қазақ «Отыз тістен шыққан сөз, отыз рулы елге тарайды» дейді. Осындай жандардың айтқандары жалпақ Ресейге таралып, қарапайым халықтың санасына сіңуде.
Украинамен соғыстың қарсаңында ресейлік ақпарат құралдары Украйнаны жерден алып жерге салған, ол елдегі орыстардың құқығының аяқ асты болып жатқандығы жайында жарияға жар салып, халықтың санасына украйндықтарға деген жеккөрініш сезімін сіңірген болатын. Осындай ақпараттық соғыстың ақыры нағыз соғысқа айналды. Сондықтан, ресейлік ақпарат құралдары мен жекелеген тұлғалар тарапынан елімізге көз алартушылықтың жиі жасалып жататыны тектен тек еместігі анық. Осылайша, Ресей алдымен халықтың санасына өз әрекеттерін ақтап алатын ақпараттарды сіңіреді. Содан кейін сол халықтың қолдауына сүйеніп, ашық басқыншылыққа барады. Украйна тәжірибесі осыны анық көрсетті.
Ақпарат алаңымызды қорғау – маңызды міндет
Біздің елімізге Ресей тарапынан ақпараттық шауылдар тек ресейлік ақпарат құралдары арқылы ғана жүргізіліп отырған жоқ. Оған қоса өз ішімізден шыққан «шіріген жұмыртқалар» да баршылық. Сондайлардың аузымен Қазақстанда болып жатқан орыс халқына деген қаскүнемдіктер жайында Ресейге ақпарат таралып жатыр. Өзін «Северный казах» деп лақап атпен атаған көкшетаулық Аслан Төлегенов деген блогер қазақ елінде болып жатқан русофобия, яғни орыс ұлтына деген қаскүнемдік жайында ауыз жаппай айтып, көптеген видеохабарлар таратты. Анастасия Ахметова деген блогер келіншек те өз видеохабарларында қазақ елін барынша жамандап, Ресейдің қол астында болғанда ғана жағдайымыз дұрысталады, әйтпесе Батыстың құлдығына түсеміз деп жақ талмай айтып жүр. Дамир, Азамат деген блогерлер де Ресеймен достық қатынасқа сына қағатын жайлар көбейіп барады, Қазақстанда қазақ ұлтшылдығы бас көтеруде деп дабыл қағуда.
Өткен тарихқа назар аударып қарасақ, дәл осындай жағдай Украйнада да болған еді. Көптеген украиндық блогерлер тарапынан сол елдегі бендерлер мен украйндық ұлтшылдардың орыстарға күн бермей жатқандығы жайында хабарлар жалпақ дүниеге таралатын. Оның ақыры Ресейдің орыстарды қорғаймыз деген желеумен Украйнаға баса көктеп кіруіне ұрындырғаны белгілі. Қазір дәл сондай жағдай біздің елімізде қайталанып жатыр. Ресейлік ақпарат құралдары мен ішімізден шыққан соларға ақшаға қызмет ететін Төлегенов, Ахметова сияқты блогерлер Қазақстандағы орыс халқына қарсы жасалып жатқан ұлтшылдық әрекеттер жайында ауыз жаппай айтып жүр.
Осы арада мына жайға назар аударғым келеді: жүздеген мың адамның өмірін жалмап, милиондаған адамның өмірін ойрандаған Украйнадағы соғыстың шығуына ақпарат құралдары өкілдерінің тікелей ықпалы болғандығын ешкім теріске шығара алмайды. Осыған орай, еліміздің қауіпсіздігі үшін ақпарат алаңымызды қорғауды қамтамасмыз етудің маңызының зорлығын айта кеткен артық болмас. Қазір өкініштісі сол, ақпарат алаңымыз ашық-шашық қорғаусыз жатыр. Ресейлік ақпарат құралдары емін-еркін әрекет етуде. Оған іштен шыққан ақшаға сатылған Төлегенов, Ахметова сияқты блогерлер қосылып, өздерінің бүлдірушілік әрекеттерін ашық жүргізуде.
Таяуда Аслан Төлегенов екі айға қамауға алынып, үстінен ұлтаралық араздықты қоздырды деген баппен қылмыстық іс қозғалды. Бұл өте құптарлық қадам. Дегенмен де, Ресей тарапынан жасалып жатқан ақпараттық шабуылдарға тоқтау саламыз десек, Төлегеновпен бірге сондай теріс ақпараттар таратып жүрген барлық қазақ блогерлерін заң шеңберінде жазаға тарту қажет. Олардың бүлдіргі әрекеттеріне қазір қатаң тиым салынбаса, ертең зардабы ауыр болуы мүмкін.
Қалкөз Жүсіп.
