Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында зияткерлік меншік саласындағы заң бұзушылықтар жағдайларын тергеудің және Әкімшілік рәсімдер шеңберінде жауапқа тартудың жеткілікті тиімді жүйесі құрылып, жолға қойылды, сондай-ақ осы салада белгілі бір сот практикасы әзірленді.
Зияткерлік меншік объектілерін қорғауды жетілдіру, атап айтқанда, басқа жеке немесе заңды тұлғалардың тауар белгілеріне құқықтарының бұзылуына байланысты істер бойынша бірыңғай сот практикасын әзірлеу уақыт талабы. Цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы және онлайн-сатылымдардың өсуі жағдайында тауар белгілерін қорғау Қазақстандағы өндірушілер үшін басты міндеттердің біріне айналуда. Зияткерлік меншікті тиімді қорғау бренд беделін сақтап қана қоймай, тұтынушылардың құқықтарын қорғауға да игі ықпалын тигізеді.
Тауар таңбасын қорғаудағы бірінші және маңызды қадам оны Қазақстанның Ұлттық зияткерлік меншік институтында тіркеу болып табылады. Тіркеу құқық иесіне заңды қорғауды және құқық бұзушылардың заңға қайшы әрекетінің алдын алуға мүмкіндік береді. Осылайша, өндірушілер өздерінің сауда белгілерінің интернетте қолданылуын белсенді түрде қадағалап отыруы керек. Бұған рұқсатсыз пайдалану үшін сайттарды, әлеуметтік желілерді және маркетплейстерді бақылау кіреді.
Мысалы, «Қазмұнайгаз» компаниясы желіде өз брендінің ескертулерін қадағалау үшін арнайы құралдарды пайдаланады, бұл ықтимал заң бұзушылықтарға жедел ден қоюға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, жалған ресурстар негізінен халықаралық аймақтарда құрылатынын атап өткен жөн. Егер сіз осы домендік атауларды тексерсеңіз, олардың шетелде тіркелгені анықталады. Осындай сақтық шараларын жасағанына қарамастан, интернет-алаяқтықтың барлық фактілері бойынша уәкілетті органға жүгінеді. 2022 жылдан бастап ҚМГ символикасын заңсыз пайдаланатын 100-ге жуық ресурстар бұғатталды.
Бұзушылықтар анықталған жағдайда, компаниялар тауар белгісін пайдалануды тоқтату туралы хабарламалар жіберуді және сотқа талап-арыз беруді қоса алғанда, құқықтық шаралар қолдана алады. Мысалы, «Теңізшевройл» компаниясы өзінің тауар белгісін рұқсатсыз пайдаланған бірнеше интернет-дүкендерге қарсы сот ісін сәтті бастады, бұл заңсыз іс-әрекеттің әшкерелуіне әкелді.
Өндірушілердің өздерінің құқықтары мен қорғау мүмкіндіктері туралы білуі маңызды, бұл өз кезегінде тауарлық белгіні заңсыз пайдалану фактілерінің алдын алуға көмектеседі. Кейбір компаниялар өздерінің сауда белгілерін қорғау және олардың қолданылуын бақылау үшін блокчейн сияқты технологияларды пайдаланады. Бұл есептің ашық жүйесін құруға және жалғандықтардың алдын алуға мүмкіндік береді.
Интернетте өз тауар белгілерін тиімді қорғайтын қазақстандық компаниялардың табысты мысалдарын зерделеу басқа өндірушілер үшін пайдалы болатыны анық. Мысалы, «БАСТА» компаниясы өзінің сауда белгілерін қорғаудың кешенді стратегиясын әзірледі. Бұл заң бұзушылықтар санын едәуір азайтуға мүмкіндік берді.
Әрине, Интернетте сауда белгілерін қорғау құқықтық, технологиялық және білім беру шараларын қамтитын кешенді тәсілді қажет етеді. Қазақстандық өндірушілер өздерінің зияткерлік құқықтарын қорғаудың маңыздылығын түсіне отырып, табысты тәжірибелерді пайдалана алады және оларды өз жағдайларына бейімдей алады, бұл сайып келгенде олардың нарықтағы белсенділігін нығайтуға және тұтынушылар тарапынан сенімін арттыруға көмегін тигізеді.
С.Шойбеков, Ақмола облысы Әділет департаментінің зияткерлік меншік құқығы бөлімінің маманы.
