2025 жыл – қазақ руханияты үшін ерекше кезең. Ұлттың ұлы ұстазы, ақыл-ой алыбы Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толды. Бұл атаулы датаға орай ел көлемінде, әсіресе Абай облысында ауқымды мерекелік шаралар өтті. Ресми деректер бойынша, республика көлемінде 5000-нан астам мәдени-рухани іс-шара ұйымдастырылып, Абай облысында бір аптаның ішінде 70-тен астам ірі шара өткен. 10 тамызда Абай ауданында өткен гала-шараға 50 мыңнан астам адам қатысып, 200-ге жуық киіз үй тігіліп, 15 елден делегациялар келген.
Көзге көрініп тұрғаны – ауқым, сән-салтанат, көрсеткіш. Ал көзге көрінбейтіні – мазмұн мен мағына.
Ұлықтау ма, әлде шоу ма?
Біз тағы да сол баяғы қателікті қайталаған сияқтымыз: Абайды ұлықтаудың орнына, Абайдың есімін пайдаланып, шоу жасадық. Абайдың 180 жылдығын атап өтудің шығармашылық шешімі де ерекше болған сияқты.
Мерейтой шымылдығын Астанада Дженнифер Лопестің концертімен ашып, Алматыдағы тағы бір концертпен жаптық. Сөйтіп, ұлы ақынның мерекесі қазақ мәдениетінің емес, шетелдік поп-жұлдыздың гастроль кестесіне ұқсап кетті. Әзілмен айтсақ, Абай атамыздың өзі келіп, «Бұл мерейтой менікі ме, әлде Дженнифер ханымдікі ме?» деп сұрар еді. Ал Алматыда жұлдыздың мойнына қонған шегірткенің өзі сол сөзді жеткізбек болғандай, еріксіз «мәдениет елшісінің» рөлін атқарғандай әсер қалдырды.
Бұдан бөлек, мерейтойлық шаралар аясында өткен театр қойылымдары, сахналық бағдарламалар, этноауылдар мен гастрономиялық, фольклорлық фестивальдер – бәрі бір сәттік әсер қалдырды. Бірақ сол сәттен кейін не қалды?
Бүгінгі оқушы Абайдың не айтқанын түсініп отыр ма? Студенттер оның «толық адам» ілімін өмірлік бағдар етіп алды ма? Жастар Абайға қарап бой түзеп жатыр ма, әлде тағы да бір «өтті-кетті» мерекенің көлеңкесінде қалды ма?
Ақша қайда, нәтиже қайда?
Бюджеттен қанша қаражат бөлінді? Бұл сұрақтың нақты жауабын ашық табу қиын. Бірақ бұрынғы тәжірибелерге сүйенсек, мұндай ауқымды шараларға мемлекеттік және жергілікті бюджеттен жүздеген миллион теңге жұмсалады. Сол қаржы Абай шығармаларын заманауи форматта жастарға жеткізуге; ауыл кітапханаларын жаңартуға; Абай ілімін мектеп, колледж, ЖОО деңгейінде нақты әрі жүйелі түрде ендіруге; шынайы ғылыми жобалар мен зерттеулерді қолдауға жұмсалса, әлдеқайда тиімді болар еді.
Абайдың өзі «Ел болам десең, бесігіңді түзе» деді. Ал біз ел боламыз деп ұлы тұлғаның атын пайдаланып, той-думанға ғана асықтық.
Ұлы есім – ұлы жауапкершілік
Абай – науқан емес. Абай – жүйелі жұмыс пен терең ойлауды қажет ететін ілім. Егер біз расымен ұлт ұстазын ұлықтағымыз келсе, онда ұрандатудан емес, ұрпақ тәрбиелеуден бастауымыз керек.
Ұлттың келешегі ұлы тұлғалардың сөзін жаттап қана қоймай, санасына сіңіріп, ісімен дәлелдеген кезде ғана жарық болмақ. Әйтпесе, Абай тағы да бізді өз сөзімен сынап тұрғандай:
«Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап,
Әуре етеді ішіне қулық сақтап…»
Түйін
Бұл мақала – ашық пікір мен ел болашағына деген алаңдаушылықтан туған ой-толғам. Өйткені ұлт руханиятына жауапкершілік тек шенеуніктердің ғана емес, барша қоғамның ортақ парызы. Бүгінгі таңда мәдениет пен рухани мұраға деген қамқорлық – келер ұрпақ алдындағы аманат екенін ұмытпауымыз керек.
