Ақмола облысы өткен апта соңында егін орағын сәтті аяқтап, бітік піскен егінді шашау шығармай жинап алған. Дегенмен, еліміздегі негізгі астықты алқапты өңірдің бірі болғанымен соңғы күндері дастархандағы басты тағам – нан бағасы шарықтап шыға келді. Әрі ас атасы құнының қымбаттауы тұтас ел аумағын дүрліктіріп тұр. Дүкен сөрелерінде бірден 50-60 теңгеге кей жерлерде 100 теңгеге дейін ас атасының қымбаттап кеткеніне налыған халық наразылықтарын білдіріп жатыр…
Жақында EnergyProm еліміз бойынша ресми статистиканы жария еткен. Оған қарағанда үстіміздегі жылы нан бағасы шамамен алғанда 19,4 пайызға қымбаттаған. Әрі бұл қымбатшылық еліміздің барлық аймағын тұтастай қамтыпты. Әсіресе, Ұлытау облысында нанның бағасы 48,3 пайызға бірден шарықтап шыға келген. Одан кейін 27,6 пайызбен Ақмола және 25,8 пайызға көтерілген Алматы қаласы келеді. Сондай-ақ, нан өнімдерін өндіру көлемі де біршама төмендеген. Қаңтар айынан бастап тамыз соңына дейін елімізде 342,4 мың тонна нан өнімі өндірілген. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 3 пайызға аз.
Нан өнімін өндіру көлемінің төмендеуі әрі бағаның күрт қымбаттау себебін анықтамақ болып өңірдегі іргелі диірменшілермен тілдеспек болдық. Олар барлық ел аумағындағы диірмендердің тоқтауына вагондардың жетіспеушілігі әрі қызметін тым қымбатқа ұсынуы кедергі келтіріп тұрғанын жеткізді. Сонымен қатар, диірменшілер әкімдіктен берілетін арзандатылған астықтың жеткілікті мөлшерде берілмейтінін де алға тартты.
«Міне, бес-алты жылдан бері бағаны ұстап тұру үшін Атбасар ауданында наубайханаларға дотациялық ұн беріліп келеді. Әрине, бұл ұнның бағасы нарықтық бағадан төмен. Атбасарда қазіргі таңда формадағы нанның құны 115-120 теңгеге жетті. Бірақ біз қажетті ұн көлемін ала алмай отырмыз. Дегенмен, соған қарамастан нанның бағасын көтермеу үшін тырысамыз. Жеңілдетілген дотациялық ұнды алуға аудандық әкімдік көмектеседі. Әкімдікпен бірге нан бағасының қымбаттамауы үшін жұмыс жүргізудеміз. Соңғы үш жылда Атбасар ғана емес тұтас республика аумағында диірмендер тоқтап қалды. Мәселен, Атбасарда 9 диірменнің тек үш-төртеуі ғана жұмыс істеді. Негізгі себеп бидайдың бағасы қымбат болды», – дейді Атбасар аудандық диірменшілер одағының төрағасы, «Иман 777» ЖШС-нің басшысы Динмагомед Асаев.
Нан бағасының күрт қымбаттау себебін наубайханашылардан да білмек болдық. Жергілікті наубайшылар да шикізат құнының қымбаттауы нан бағасының қымбаттауына ықпал еткенін жеткізді.
«Осы жылдың сәуірінен тамыз айына дейін әкімдікпен меморандум жасалып оған сәйкес бізге жеңілдетілген, яғни 121 теңгеден ұн берілетін. Қыркүйек айында меморандум аяқталып ұн берілмей қалды. Сәйкесінше ендігі кезекте ұнды 180 теңгеден алатын болдық. Мұнымен қоса өсімдік майы, қант, ашытқыштың да бағасы қымбаттап кетті. Баға қымбаттаған соң жұмысшылардың да айлығын көтердік. Сондықтан нанның бағасын да қымбаттатуға мәжбүр болдық», – дейді «Ер төстік» наубайханасының басшысы Нұрлан Түтешов.
Ақмола облысы ауылшаруашылығы басқармасы ұсынған деректерге сенсек, өңір биыл 5,5 миллион тоннаға жуық астық жинаған. Диқан қауымының бағына қарай ауа райы да қолайлы болып, баданадай болған бидай жауын-шашынға қалмай қырманға түскен. Шамамен гектарына 10-12 центнерден айналған астықтың сапасы да жоғары. Қазір қырмандарда кептірілген астық элеваторлар мен сақтау қоймаларына жөнелтіліп жатыр. Ведомство басшылығының пікірінше, астықтың сатып алу бағасы нарықтағы сұранысқа байланысты реттеледі.
«Өткен жылы бидайдың бағасы жоғары болған. Бірақ ол кезде егін орағынан жиналған өнім мен оның көлемі де біршама төмен болған. Бәрі негізінен сұранысқа байланысты болады. Жыл сайын біздің өңір әлемнің 30 еліне астықты экспортқа шығарады. Әсіресе, Өзбекстан, Пәкістан, Иран, Ресей және Қытайға жіберілетін өнімнің көлемі үлкен. Биыл облыстың аграрлы шаруашылықтарына жеңілдетілген бағамен 83 мың тонна жанармай ұсынылды. Оның ішінде шығынның бір бөлігін мемлекеттің өзі субсидия есебінен жапты», – дейді Ақмола облысы ауылшаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Еркеш Әленов.
Алайда, астықты молынан алдық деп алақанымызды ысқыласақ та өңірде нан бағасы бірден аспандап шыға келді. Ал, жергілікті билік органдары мәселені дереу шешудің жолдары қарастыруға асықпайтын сыңай танытты. Өйткені, ырыққа көнбей кеткен қымбатшылыққа тұсау салуға жергілікті биліктің қауқары да қалмауға айналған сияқты. Олай дейтініміз біз тілдескен тиісті облыстық басқармалар нан бағасы туралы әңгіме қозғауымыз мұң екен мәселені біріне бірі сілтемек болды.
«Нанның бағасы жалпы әлеуметтік азық-түліктің құнын реттеу кәсіпкерлік басқармасының құзыретіндегі шаруа. Біз бағаны реттеуге араласа алмаймыз. Кәсіпкерлік басқармасына хабарласыңыз», – деді Ақмола облысы ауылшаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Еркеш Әленов.
Ал, кәсіпкерлік басқармасы басшысының орынбасары Жаслан Айдрахманов керісінше аталған мәселеге ауылшаруашылығы басқармасы тікелей жауапты екенін жеткізді.
«Мен қазір Қарағанды облысында іссапарда жүр едім. Нан бағасы бойынша жағдай жөнінде дәл қазір хабарсызбын. Бірақ негізі бұл мәселемен ауылшаруашылығы басқармасы айналысады. Біздің құзыретімізде емес. Сонда хабарласыңыз», – деді Жаслан Айдрахманов.
Мәселе жөнінде облыстық ауылшаруашылығы басқармасының басшысы Серік Балжанов та пікірін білдірді. Басқарма басшысының айтуынша, облыста азық-түлік келісімшарт корпорациясынан тұрақтандыру қорына берілген ұн таусылып қалған.
«Электр энергиясына тарифтің көтерілуі, жанармай бағасының қымбаттауы сияқты факторлар да бағаның қымбаттауын туғызған. Сонымен қатар, тұрақтандыру қорына биыл Ақмола облысына азық-түлік келісімшарт корпорациясынан берілген 7 мың тона ұн таусылды. Енді жыл соңында берілуі тиіс. Бірақ нақты қашан берілетінін айта алмаймын. Сондықтан да, тұрақтандыру қорынан ұн берілмей жатыр», – деді Серік Мырзасейітұлы.
P.S. Қысқасы, бір-бірімен байланысты тұтас жүйедегі кереғар қайшылықтардың салдарынан баға қымбаттаған. Оның ішінде ас атасы нанның бағасының күрт көтерілуі халықтың қалтасын қаға бастаған. Бұл орайда тиісті министрліктер мен әкімдіктер тез арада шешім қабылдап, әрекет етпесе жағдайдың одан сайын ушығатыны сөзсіз…
